“Soru. Bir insanın asıl amacı nedir? Cevap. İnsanın asıl amacı sonsuza dek Tanrı’yı yüceltmek ve ondan zevk almaktır.” Bu sözcükler 347 yıl önce tamamlanan Westminster Uzun Kateşizmi’nin ilk soru ve cevap kısmıdır. Westminster Kateşizmi’nin hem Kısa hem de Uzun versiyonu Hristiyanlık tarihinin en etkili kateşizmlerindendir.
İşte size Kateşizmler ve yönergeler hakkında bilmeniz gereken dokuz şey.
1. Yönerge veren kişi kateşizmi kullanarak yönergeyi alan kişiyi aydınlatmak için yönergeyi uygular.
Yönerge, dini bir talimat formudur ve genellikle bir bilginin sözlü şekilde ezberden okunmasını içerir. Talimat özellikle dini öğretilerdeki ilkelerin özetini genellikle soru ve cevap şeklinde içeren kateşizm denen bir kitaba veya dokümana dayanır. Kateşizm bilgi içeriği sayılırken öğretilen kişiye yönergeyi alan (Grekçede “catechumen”) ve yönergeyi veren kişiye de kateşist denir. Talimata yönerge (catechesis) ve sürece de yönerge verme (catechizing) adı verilir.
2. Yönerge vermeyle alakalı terimler Kutsal Kitap’tan elde edilmiştir.
Yönerge vermeyle alakalı terimler orijinal şekilde katecheo (yani, sözlü olarak öğretmek, bilgilendirmek) diye yazılan Grekçe sözcükten türetilmiştir. Bu sözcüğü Luka 1:4 ve 1. Korintliler 14:19 gibi pasajlarda görüyoruz. Pavlus Galatyalılar 6:6’daki konseptte bu kelimeyi kullanıyor, “Tanrı sözünde eğitilen, kendisini eğitenle bütün nimetleri paylaşsın.” Ayrıca Elçilerin İşleri 18:25’te Pavlus Apollos hakkında, “Kutsal Yazılar’ı çok iyi biliyordu. Rab’bin yolunda eğitilmiş bir kişiydi.” der.
3. Hemen hemen her kateşizm aynı dört temel öğeyi içerir.
Kateşizmlerin öğretisel içeriği ilk kiliseden bugüne geniş çapta farklılıklar gösterse de, çoğu yönerge dört esas içerir: Elçilerin İnanç Açıklaması, Rab’bin Duası, On Emir ve sakramentler konusunda yapılan öğretiler (örneğin, Rab’bin Sofrası ve vaftiz).
4. Protestan Reformcular yönergeyi (en azından kendilerine göre) “iyileştirdiler”.
Çoğu Protestan din adamı Reformasyon döneminde orta çağa özgü kaçındıkları şeylerden öğrendiklerinin yönerge sayılmaması gerektiğine inandı. Kateşizme giriş çalışmasında John Calvin Şeytan’ın kateşizmi alt üst ettiğini ve “herhangi bir düzeltme meyvesinin olmadığı batıl inanca neden olan ıvır zıvırdan başka bir şey bırakmadığını” yazar. Ve Martin Luther da, “Tanrı’nın lütfuyla öyle bir değişikliğe neden oldum ki bugünlerde on beş yaşındaki bir kız veya erkek çocuk Hristiyan öğreti hakkında büyük üniversitelerdeki teologların eskiden bildiklerinden daha fazla bilgiye sahipler. Çünkü aramızda kateşizm tekrar kullanılmaya başlandı: yani Rab’bin duası, Elçilerin İnanç Açıklaması, On Emir . . .” demiştir.
5. Kateşizmler ve matbaa Reformasyon’un en etkili araçlarından ikisiydi.
Reformasyon döneminde matbaa insanların kendi dilinde Kutsal Kitap basmalarına izin vermekle kalmadı ayrıca Protestan yönerge materyallerinin yayılmasına da yardımcı oldu. İngiletere’de 1691’den 1694’e kadar Canterbury Başpiskoposu olan John Tillotson, “yönerge verme ve şehitlerin tarihçesi Protestan Dini’nin iki büyük temel direği olmuştur.” dedi. Ve Roma Katolik Trent Konseyi Protestanların kateşizmler aracılığıyla büyük “zarara” neden oldukları konusunda şikayetçi olmuştur.
6. Martin Luther soru ve cevap formatını popülerleştirmiştir.
Hemen hemen her yönerge bir ezber şekli gerektirir. Ama her kateşizm soru ve cevapların yazılı olduğu genel formatı kullanmaz. Hristiyanları sağlama almak isteyen Luther ne ezberlemeye çalıştıklarını anladı, 1529’daki kısa kateşizmine “Bu ne manaya geliyor?” tarzında bir soru ve buna tasarladığı bir cevap dahil etti. Luther soru ve cevap formatını icat etmiş olmasa da Protestan yönerge için bunu popüler yaptı.
7. Westminster İnanç Açıklaması Reformcu Hristiyanlıktaki çoğu önemli kateşizmi etkiledi.
1646’da Westminster Abbey’de yapılan bir pastör-teologlar toplantısında hem Westminster Uzun Kateşizmi hem de Westminster Kısa Kateşizmi tamamlandı. Her iki kateşizm de Westminster İnanç Açıklamasına yandaş metinler olarak tasarlandı. Ama bu popüler açıklama diğer kateşizmlere de esin kaynağı oldu. Chad Van Dixhoorn şöyle demiştir, “Açıklamada bulunan terimler ve cümleler hemen İngilizce konuşan Reformcu kiliselerin tercih ettiği konuşma tarzı oldu ve Toplulukçular, Baptistler ve Metodistler kendi açıklamalarını veya yönerge metinlerini yaratmak istediler, Westminster Meclisi tarafından üretilmiş olan işleri sık sık tekrar gözden geçirmeye ve yeniden yayımlamaya başvurdular.
8. Hemen hemen her kilise geleneği kendi kateşizmini yaratmıştır.
Kilise tarihindeki hemen hemen her mezhep ve gelenek Hristiyan çocukların ve yetişkinlerin din konusundaki eğitimi için bir çeşit yönerge kullanmıştır: Lutherciler (Luther’in Küçük Kateşizmi), Presbiteryenler (Westminster Kısa Kateşizmi), Baptistler (Keach’in Kateşizmi), Katolikler (Katolik Kilisesi Kateşizmi), Anglikanlar (Genel Dua Kateşizm Kitabı) ve bunun gibi.
9. Müjde Birliği bir modern çağ kateşizmi yaratılmasına yardımcı oldu.
2012’de Müjde Birliği ve Redeemer Presbiteryen Kilisesi Yeni Şehir Kateşizmi’ni yayımladı. Bu kateşizm Timothy Keller ve Sam Shammas tarafından geliştirildi ve Reformasyon kateşizmlerinden uyarlandı. 52 soru ve cevap içerir, kilise takvimlerine uyması ve sıkı programlara sahip insanlar tarafından bile uygulanabilmesi için basitleştirilmiştir. Bu aynı zamanda ortak bir yetişkin ve çocuk kateşizmidir. Yani, aynı sorular hem çocuklara hem de yetişkinlere sorulur ve çocukların cevabı her zaman yetişkinlerin verdiği cevabın bir kısmını oluşturur. Her soru ve cevaba tarihteki bir vaizden (Augustin, Edwards, Spurgeon, Wesley) alınan kısa bir yazılı öğreti ve modern bir vaizden (Don Carson, Mark Dever, Timothy Keller, John Piper) kısa bir öğreti videosu eklenmiştir.
Joe Carter